монголын уламжлалт соёл

Монголчууд нь эрт дээр үеээс уламжлагдан ирсэн одоо хүртэл өвлөн үлдээсэн эртний их соёлтой улс юм.* Монголын уламжлалт урлаг:-Хөөмий/амаараа хөгжимийн зэмсэг мэт үнхээрийн гайхамшигтай дуу авиа гарагдаг урлагын нэгэн төрөл/  *Монгол ардын бүжиг  *Монгол ардын уртын дуу /уудам сайхан нутгаа бодон уянгат хойлогоороо уянглуулан нуглаа гарган дуулдаг урлаг *Монгол ардын хөгжим морин хуур/2рхон утсаар хорвоог уяраасан гайхамшигт аялгуу гарагдаг ардын хөгжим *Монголын үндэсний хувцас -дээл -монгол гутал *Монгол ардын тоглоом-шагай -шатар *Монголын уламжлалт гэр *Монголын уламжлалт хоол -ууц чанах -хорхог-боодог -бууз *Монголын үндэсний баяр наадам -эрийн гурван наадам  
 Эдгээр дундаас юноскод бүртгүүлсэн нь -хөөмий
 Гэнисийн номонд бүртгүүлсэн нь -уран нугралтаар тус тус бүртгүүлсэн.
 Харамсалтайн Монголын минь эдгээр өвөөг зарим улс орнууд өөрийн өвөөр бүртгүүлсэн нь тун харамсалтай.

түүхийн он тоолол түүхэн үйл явдал

1202-он Тэмүжин наймантай байлдаж мөхөөв. Жамух үхэв.  1205-он Тэмүжин анх удаа тангудруу  довтлов. 1206-он Тэмүжин монголыг нэгтгэж,Монгол улсыг байгуулан Чингис хаанаар өргөмжлөгдөв. 1207-он Монгол 2 дахь удаагаа Тангудыг дайлж олгой хотыг сүйтгэв. Зүчи ойн ирэгдийг номхотгон дагуулав. 1209-он Монгол 3 дахь удаагаа Тангудыг дайлав. Тангуд татаар эм бэлэглэж найрамдахыг хүсэв. Уйгур Хар Киданы толгойлогчийг алаад монголд дагаар орж харъяалагдав. Алтан улсад Вэй ван ширээнд суув. 1211-он Монгол,Алтан улсын хооронд үнгэн давааны тулалдаан болов. Монгол цэрэг цавчаал боомтыг эзлэн авсан ба түрүүч нь Жундүд хүрэв. Хүчүлүг хар Киданы эрхийг гартаа авав. Харлуг Монголд буун өгөв.   1212-Алтан улсын уулын арын бүх мужийг эзлэн авч Дунжинг эзлэв. 1213-Монголчууд Алтан улсын 80 гариу муж хотыг эзлэн авав.
1214-Тангуд улс Өмнөд сүн улстай Алтан улсыг дайлхаар хэлэлцэн тохиров. 1215-Монгол цэргүүд Жундүг эзлэв,862 хот балагсыг эзлэв, Таофүг шахав.1217-он Чингис хаан мухлайд тайш цол хүртээн Алтан улсыг дайлах цэрэг удирдуулав. Сүбээдэй Мэргид аймгийг мөхөөж,ах дүү худу нарыг лав. 1218-он Молнголын худалдаачин ,элч нарыг Хорезмд алав. Чингис хаан баруун зүг аян дайн хийхээр болов. Зэвийг илгээж Хар Киданыг дарав. Хүчүлүгийг хороов. 1219-он Чингис хаанбаруун зүгийн аян дайн эхлэв. 1220-он Монгол цэрэг Отрар, Бухар ,Самарканд эзлэв. хоризмиг Султаан орхин зугтааж,Каспин тингисийн арал дээр очсон ба тэндээ өвчнөөр үхэв. 1221-он  Монгол цэрэг Ургенч зэрэг хотод цөмрөн оров. 1222-он Чингис хаан хорезмыг сөнөөв. 1223-он Зэв,Сүбээдэй нар орос, хивчаанийн холбоот цэрэгтэй Калка гол дээр ширүүн туладав. 1225-он Чингис хаан тангууд улсыг далаар мордих үедээ морьноосоо унаж бэртэв. 1226-он Монгол цэрэг Тангуд, Шажоу,Сүжоу,Ганьжу зэрэг газрыг эзлэв. 1227-он Чингис хаан Жунсинфүг дайрхаар цэрэг үлдээж өөрөө цэрэг авч Жишижоуг довтлож Алтан улсын хилд нэвтрэв. Чингис хаан өвчнөөр Чиншуйсяньд таалал төгсөв. Тангуд улс мөхөв

Түүхийн он тоолол ,Үйл явдал

                                                  Нийтийн он тоололын
1147он-Монголын Хотул хан цэрэг хөдөлгөж Алтан улсын хилд нэвтрэв.Алтан улсын ерөнхий захирагч Үшүг тосон байлдуулсан боловч дараан найрамдаж ухрав.

1161он-Сүн улс ,Алтан улсын хооронд Цайшигийн тулалдаан болж Алтан улсын зүүн нийслэлийг сахин хамгаалж байсан Вангин Юн өөрийгөө хаанн болгов. Хааны цол нь Шизун Алтан улсын Вангин Лян өмнө зүг довтлож ялагдсан ба өөрийнхөндөө алуулжээ.

1162он-Монголчууд татаартай байлдаж Есүхэй Тэмүжин үгэг олзолсон ба Чингис хаан төрөв. Энэ дайны ялалтыг тэмдэглэж түүнд Тэмүжин нэр өгөв.

1170он-Тэмүжин сүй тавьж,эцгээсээ хагацсан баТэмүжиний гэрийнхэн тайчуудад хаяагдав.

1178он-Тэмүжин бөртэ үжинтэй хуримлав.Гурван мэрэгдүүд бөртэ үжинг олзлон аваачив.Тэмүжин Тоорил,Жамуух нартай хамсан мэрэгдийг гэндүүлэн довтлов. Тэмүжиний ахмад хүүЗүчи төрөв

1182он-Тэмүжин монгол -хиад аймгийн ханаар өргөмжлөгдөв. Тэмүжиний хоёрдугаар хүү Цагаадай төрөв.

1186он-Тэмүжиний гуравдугаар хүү Өгөөдэй төрөв.

1189он- Алтан улсын Шизун хаан нас барж, хааны ач Вангин Жин ширээ залгамжлав.хааны цол нь Жанзун .

1195он-Татаар алтан улсаас урваж, Алтан улсын Вангин Чинсаныг номохтгуулахаар илгээв.

1196он-Тэмүжин тоорил нар Алтан улсын цэрэгтэй хүч хамарсан анх удаа татартай байлдав.Үүнийг улз голын тулалдаан гэдэг.Алтан улсын вангин Чинсан Тоорилд Ван цол ологсон ба энэ цагаас эхлэн 'Ван хан "гэж нэрлэх болжээ. "Тэмүжинд"чаутхурицол хүртээв.

1200он-Тэмүжин, Ван хан нар тайчуудтай байлдаж ялав.

1201он-Татар,Хатагин,Салжиуд

чингис

Олон судлаач эрдэмтэн олон яанзаар ярж хэлдэгч гэсэн хамгын үнэн дөр төрөх нь алин гэдгийг тач  бич мэдэхгү. Бид зөвхөн гадаад дотоодын хүмүүсийн тэмдэглэж үлдээсэн сурвалж бичигээс л ямаршуу дүр төрх зан авиртайюунд илүү дуртай хүн байсан эсэхийг таамгалдаг билээ.
                                          

чингис хаан

бидний өвөг дээдс их хаан маань чухам ямар дөр төрхтэй хүн байсан бэ?

ЧинггУгшил Хүний нэр Овог аймаг Удам Дээд өвөг Нохос Хиан (Нукуз Хиад ) Дарилгин Хиан(хиад) Чигис хаан бол Хиан аймгийн хойч үе угсаа 22дахь өвөг Бөртэ чино Гоо марал Монгол-Хиан/хиад/ 11дэх өвөг Дува сохор Түүний дөрвөн хүүгийн үе угсаа нь \дөрвөд\омог Добу мэргэн=алунгоо Монгол-хиан \хиад\ 10дахь өвөг Бэлгүнүтэй=бүгүнүтэй Дарлигин \уг гарвалын монголчууд\ Бодончарын булааж авсан эмэгтэйгээс төрсөн хүүхдүүд хожим жадран \Жамухын дээдэс\,баарин овог аймгийг бүрдүүлжээ. Буха хатаги Хатаги Монгол Нирун \цэвэр гарвалын монголчууд\ Бухату хатаги Салжиуд Бодончир мунхаг Боржигин 8дахь өвөг Тудун мэнэн =намулун \мэнэнтудун\ боржигин Долдугаар хөвгүүн Начин \Начин баатар\ 6дахь өвөг хайду Боржигин 5дахь өвөг Байшинхор догшин Боржигин Тумбинай Чирхай линху Тайчууд Ач амбагай хан \Сэнгүн билэгийн хүү\ Чаужин үртэгэй Хонхотан Мэнлиг Аралуд Боорчи Элэнц өвөг Хабул хаан \Тумбанайн хүү\ Боржигин –Хиад Том хүү Охин бархаг түүний үе угсаа жүрхэн овгийнхон Дөрөвдүгэр хүү Хотул хан түүний үрс :Алтан,Жүжи хан Өвөг эцэг Бартанбаатар \Хабул ханы 2 хүү\ Боржигин-Хиад 2р хүү Нэгүн тайш,төрсөн хүү нь Хучир Бага хүү Даридай отчигин Эцэг Есүхэй баатар=өэлүн \Бартангийн 3р хүү \өөр эхнэртэй \сочигэл Боржигин-Хиад 2р хүү Хасар,3р хүү Хачирн, 4р хүү Тэмүгэ, 2дахь хатны Бэлгүтэй, Бэгтэр Тэмүүжин Чингис хааны хатад:Бөртэ,Хулан ,Есүй,Хөхөчү,Есүгэн Хонгирад ,Мэргид,Татар,Алтан улсын гүнж,Татар Бөртэй хатнаас төрсөн ахмад хүү Зүчи, 2р хүү Цагаадай,3р хүү Өгөөдэйуй\

чингис хааны удам угсаа үе залгамж

Чингис хааны удам угсаа үе залгамж

монгол улс

Сайн байцгаануу миний Монголын цоглог залуусаа монгол гэж энэ ауга үндэстний нэг нь эс нь болж төрснөөрөө бид өөрсдөөрөө бахархаж явах хэрэгтэй. 

сайн уу

Сайн байн уу та бүхэндэнэ өдрийн мэнд хүргье.